ضرورت بازنگري پيش بيني جمعيت ايران در سال 1400

آگاهي نسبت به تعداد جمعيت و تغييرات آن از گذشته ­هاي دور تاكنون از نيازها و ابزارهاي مهم سياستگذاران و برنامه ­ريزان بوده است. امروزه با اهميت يافتن توسعه و ايجاد زيرساخت­ هاي بيشتر براي رفاه جوامع انساني اين موضوع بيش از پيش اهميت يافته است. هرچند كه اغلب كشورها در فواصل زماني منظم، سرشماري ­هاي عمومي نفوس و مسكن را اجرا مي­ نمايند، اما آگاهي نسبت به تعداد جمعيت در سال­ هاي بعد از اجراي سرشماري ­ها نيز ضرورت مي ­يابد. بنا به اين نياز مهم، جمعيت شناسان با مدد دانش خود آينده جمعيت را پيش بيني مي ­نمايند. هرچند كه پيش بيني ­هاي جمعيتي و ارائه نتايج آن در قانون مركز آمار ايران نيامده است اما بنا به درخواست­ هاي متعدد سازمان ­ها و نهادهاي بين المللي و داخلي اين مركز در سال­ هاي پس از اجراي سرشماري ­هاي عمومي نفوس و مسكن، جمعيت كل كشور را تا سطح استان پيش بيني نموده و نتايج آن را پس از تاييد در كميته بخشي آمار جمعيت، منتشر مي­ نمايد.

با توجه به تقاضاهاي بيشمار كاربران مركز آمار ايران براي نخستين بار در سال 1392 نتايج پيش بيني­ هاي جمعيتي به تفكيك مناطق شهري و روستايي و استان (بدون گروه سني) بر روي درگاه ملي آمار و در دسترس عموم قرار گرفت. البته در دهه ­هاي قبلي نيز پيش بيني­ هاي جمعيتي انجام مي­ شد اما نتايج آن به صورت موردي و با درخواست رسمي كاربران بصورت نامه پاسخ داده مي ­شد. پس از اجراي سرشماري سال 1395 مجددا پيش ­بيني جمعيت با داده ­هاي جديد انجام شد و جايگزين داده ­هاي قبلي شدند. با اين تفاوت كه در نتايج جديد جمعيت بر حسب سن و جنس نيز در اختيار كاربران قرار گرفت. پیش بینی جمعیت كل کشور يكبار تا افق 1430 و با چهار سناريو و بار ديگر پيش بيني جمعیت استانی تا سال 1415 و با يك سناريو (محتمل) بود. اما با تغییرات بوجود آمده در جامعه و فراگیری بیماری کوید 19 و بازتاب آن در آمارهای حیاتی بازنگری پیش بینی جمعیت بيش از پیش ضرورت یافت. لذا در بازنگری پیش بینی جمعیت ایران با توجه به واقعیت ­های موجود جامعه و شاخص­ های محاسبه شده از سال 1396 تا 1399 سناریوهای باروری و مرگ و میر تغییر کرد. ارزیابی داده ­های سرشماری و سناریو مهاجرت هم کماکان براساس پیش بینی قبلی باقی ماند. در تدوین سناریوهای باروری میزان باروری کل و الگوی باروری براساس اطلاعات بدست آمده با روش مستقیم از سال­ های 1396 تا 1399 انجام شد و آینده ­نگری آنها از سال 1400 به بعد انجام شد. در بازنگري جديد براي كل كشور شش سناريو تا افق 1430 و براي استان­ها يك سناريو (محتمل) تا افق 1415 لحاظ شد.

نمودار 1 –پيش‌بيني متوسط رشد سالانه جمعيت ايران در دوره‌هاي پنج ساله با شش سناريو فروض باروري از سال 1395 تا 1430

 

نمودار 2 –مقايسه نتايج پيش‌بيني جمعيت قبلي و بازنگري شده، كل كشور از سال 1395 تا 1430

 

نمودار 3 –مقايسه نتايج متوسط رشد سالانه جمعيت پيش بيني شده  قبلي و بازنگري شده، كل كشور از سال 1395 تا 1430

 

نتايج بازنگري شده پيش بيني جمعيت از طريق درگاه ملي آمار براي عموم قابل بهره برداري است.

مصاحبه تلويزيوني در شبكه دو برنامه زنده باد زندگي

جمعيت ايران

تا سال 1335 هجري شمسي (اولين سرشماري عمومي نفوس) اطلاع دقيقي از جمعيت ايران وجود ندارد. در نخستين سرشماري جمعيت ايران حدود 19 ميليون نفر و در نهمین سرشماري عمومی نفوس و مسکن در سال 1395 (آخرین سرشماری) حدود 80 میلیون نفرشمارش شد. جمعیت ایران از اولين تا آخرين سرشماري نشان مي ­دهد حدود 61 میلیون نفر به جمعیت كشور اضافه شده است. به عبارتي در مدت 60 سال گذشته جمعيت ايران 2/4 برابر شده است. قسمت قابل ملاحظه افزایش جمعیت در این دوره، مرهون رشد طبیعی جمعیت است. در نيم قرن اخير رشد جمعيت كشور با افت و خيزهايي روبه ­رو بوده است. حداكثر مقدار رشد جمعيت مربوط به دوره 65- 1355 با مقدار91/3 درصد و حداقل مقدار مربوط به دوره 95-1390 با مقدار 24/1 درصد است.

اين برنامه كه در تاريخ 1398/11/06 به صورت زنده در شبكه دو پخش شد "جمعيت ايران و رشد جمعيت"  مورد بحث و بررسي قرار گرفت. براي تماشاي اين برنامه مي توانيد به لينك زير مراجعه نماييد.

https://www.telewebion.com/program/56924

مصاحبه با رادیو گفتگو به مناسبت روز ملی جمعیت(31 اردیبهشت)

برنامه «صبح و گفتگو» رادیو گفت و گو با موضوع روز ملی جمعیت و با حضور الهام فتحی ریاست گروه آمارهای جمعیت و سلامت دفتر جمعیت، نیروی کار و سرشماری مرکز آمار ایران و بشیر خالقی عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی به روی آنتن رفت.
 

الهام فتحی با اشاره به روز ملی جمعیت گفت: در دهه های اخیر با مشاهده تحولات جمعیتی کشور، برای نخستین بار در تاریخ ایران، در تاریخ ۳۰ اردیبهشت ۱۳۹۳ سیاست های کلی جمعیت که مشتمل بر ۱۴ بند بود از سوی مقام معظم رهبری ابلاغ شد و به همین دلیل روز سی ام اردیبهشت به نام روز ملی جمعیت نامگذاری شد.
 

وی یادآور شد: در این سیاست به موارد کلی مهمی در زمینه های سیاست های جمعیتی مثل ارتقا، پویایی، بالندگی و جوانی جمعیت با افزایش نرخ باروری به بیش از سطح جانشینی، رفع موانع ازدواج، تسهیل و ترویج تشکیل خانواده، کاهش سن ازدواج، اختصاص تسهیلات مناسب برای مادران به ویژه در دوران بارداری و شیردهی، کاهش بیمه ای هزینه های زایمان و درمان ناباروری مردان و زنان و از این قیبل موارد اشاره شده است.
 

ریاست گروه آمارهای دفتر جمعیت و سلامت جمعیت، نیروی کار و سرشماری مرکز آمار ایران متذکر شد: بررسی و شناسایی مشکلات بر عهده سازمان های ذیربط است و مرکز آمار فقط می تواند با توجه به آمارهایی که اعلام کرده، ان ها را رصد کند و ارائه کند.

وی عنوان کرد: در حال حاضر، از هر ۱۰۰ نفر جمعیت جهان، یک نفر ایرانی است. بر اساس آخرین سرشماری عمومی نفوس و مسکن که در سال ۹۵ اجرا شد، جمعیت ایران بالغ بر ۷۹ میلیون و ۹۲۶ هزار نفر شمارش شد. بنابراین متوسط رشد جمعیت سالانه کشور در دوره ۹۵ – ۹۰ برابر ۱,۲۴ درصد محاسبه شده است. 

فتحی افزود: در این فاصله زمانی، نزدیک به ۵ میلیون نفر به جمعیت کشور اضافه شده است. در حال حاضر هم با توجه به ساعت جمعیتي کشور، جمعیت ایران بالغ بر ۸۲ میلیون و ۴۰۰ هزار نفر است.

برای شنیدن مصاحبه به آدرس زیر مراجعه نمایید:

http://radiogoftogoo.ir/NewsDetails/?m=175107&n=432454

روند تحولات جمعیت شهر تهران: از گذشته تا آینده

شهر تهران پیشینه‌ای طولانی دارد و بسیاری از باستان‌شناسان بر این باورند که زندگی در این منطقه به دوران نوسنگی بر می‌گردد. در سال ۱۳۹۳ اسکلت یک انسان در منطقه‌ی مولوی تهران، متعلق به حدود ۷۰۰۰ سال پیش پیدا شد؛ در سال ۱۳۹۴ نیز یک اسکلت دیگر به همراه ابزارهای سنگی در نزدیکی همان محل یافت شد (به نقل از ایرنا مورخ ۹۴/۳/۲۶). در دوران صفوی بسیار بر اهمیت تهران افزوده شد؛ شاه طهماسب صفوی فرمان ساخت حصاری با چهار دروازه و برج را برای تهران داد.

شهر تهران برای نخستین‌بار ۲۳۲ سال پیش، یعنی در آغاز سده‌ی سیزدهم و در نوروز سال ۱۱۶۵ هجری شمسی، توسط آقامحمدخان قاجار به‌عنوان پایتخت ایران برگزیده شد. در طول روزگار قاجاری، شهر تهران گسترش زیادی یافت و ساخت و سازهای فراوانی در آن انجام گرفت و در دوره‌ی سلطنت فتحعلی‌شاه محلات تازه و ساختمان‌های چندی در تهران ایجاد شد که از آن جمله مسجد امام خمینی (شاه)، مسجد سید عزیزالله، مدرسه‌ی مروی، قصر قاجار، باغ نگارستان و لاله‌زار را می‌توان نام برد (گنجی: ۱۳۷۱، ۱۳). به این ترتیب از این تاریخ به بعد تهران به‌عنوان دارالخلافه و بزرگ‌ترین کانون جذب جمعیت در کشور شد. در حال حاضر شهر تهران از نظر وسعت روز به روز گسترده‌تر و از نظر جمعیتی نیز متراکم‌تر می‌شود.

 جمعیت شهر تهران طبق سرشماری سال ۱۳۹۵ بالغ بر ۸٬۶۹۳٬۷۰۶ نفر بوده و مساحت آن ۵۷۴ کیلومتر مربع است. بر اساس آمار سازمان ملل متحد در سال ۲۰۱۴ تهران چهلمین شهر پُرجمعیت جهان به‌شمار می‌آید و سازمان ملل پیش‌بینی نموده که در سال ۲۰۳۰ جمعیت تهران به حدود ۱۰میلیون نفر افزایش یابد. افزایش قابل توجه جمعیت این شهر و عدم توازن آن با زیرساخت‌های شهر تهران، مدیران و برنامه‌ریزان را با مشکلات عدیده‌ای رو به رو نموده است. انتظار می‌رود همگام با افزایش جمعیت کشور، جمعیت تهران هم به رشد خود ادامه دهد.

 

در این حالت این پرسش مطرح می‌شود آیا برنامه‌ریزان و مدیران می‌توانند زیرساخت‌های لازم برای جمعیتی بیش از جمعیت کنونی شهر تهران تدبیر نمایند و به نیازهای این جمعیت انبوه پاسخ دهند. این مقاله در پی آن است ابتدا روند جمعیت شهر تهران را با استفاده از آمارهای رسمی بررسی نموده و سپس با فرضیات سهم ثابت و افزایشی و میانگینی از سهم ثابت و افزایشی جمعیت شهر تهران در مقایسه با جمعیت شهری کل کشور و ترکیب آن با ثبات میزان باروری کل در سطح کنونی خود (سطح جانشینی) و بالاتر از سطح جانشینی (۲٫۶ فرزند) به آینده‌نگری جمعیت شهر تهران بپردازد.

اين مقاله در شماره بيست و نهم دوماهنامه آمار به آدرس زير منتشر شده است.

http://amar.srtc.ac.ir/article-1-349-fa.html

کارگاه آموزشی «روش‌های پیش‌بینی جمعیت با استفاده از نرم‌افزار DAPPS» برگزار شد.

کارگاه آموزشی «روش‌های پیش‌بینی جمعیت با استفاده از نرم‌افزار DAPPS» در روزهای ۱۳ تا ۱۵ اسفند‌ ۱۳۹۶ توسط آقای دکتر محمد شیری، عضو هیئت علمی پژوهشکده‌ی آمار، و خانم الهام فتحی، رئیس گروه آمارهای جمعیت و سلامت مرکز آمار ایران برگزار شد.

 در این دوره، مباحثی در زمینه‌ی آشنایی با روش‌شناسی پیش‌بینی جمعیت به روش ترکیبی/ دمویی با استفاده از نرم‌افزار DAPPS، آماده‌سازی اطلاعات باروری، مرگ و میر، جمعیت پایه و پیش‌بینی جمعیت بدون مهاجرت و با مهاجرت ارایه شد.

نرم افزار ِDAPPS نرم افزار جديدي است كه توسط اداره آمار و سرشماري ايالات متحده آمريكا طراحي شده است و روش پيش بيني بر اساس روش تركيبي يا مولفه اي - نسلي است. از ويزگي هاي اين نرم افزار كار پسند بودن آن، قابليت تجمعيع در نرم افزار PASS ، پيش بيني جمعيت با دقت بالاتر نسبت به نرم افزارهاي ديگر، پيش بيني جداول عمر خلاصه و مقايسه سناريوهاي مختلف پيش بيني و ارائه نمودارهاي گرافيكي به شكلي متفاوت و جذابتر از نرم افزارهاي ديگر پيش بيني جمعيت است.

سر فصل هاي ارائه شده در اين كارگاه آموزشي به شرح زير است:

بررسي رشد جمعيت استان هاي كشور در دهه اخير

 

نتايج حاصل از سرشماری عمـومی نفوس و مسکن از عمده‌تـرین و مهم­ترين راه‌های شناخت ویژگی‌های جمعيتي و اجتماعی و اقتصادي هر كشوري محسوب مي­ شود كه در نهايت نتايج اين مطالعات در اختيار برنامـه ریـزان و سياستگذاران قرار مي­ گيرد. دو سرشماري اخير كه به فاصله زماني 5 ساله اجرا شد فرصت مطالعاتي بسيار مناسبي را براي مطالعات جمعيتي فراهم آورده است. بررسي رشد جمعيت استان ها از جمله اين موارد است.

 

محاسبات انجام شده نشان مي دهد رشد جمعیت استان­ های مختلف کشور در فواصل زماني سه سرشماري اخير از الگوی مشخصی پیروی نکرده است. به این ترتیب که بیشترین متوسط رشد سالانه جمعیت دوره زمانی 1390-1395 مربوط به استان خراسان جنوبي با 3/02 درصد و كمترین مقدار مربوط به استان همدان با میزان 23 /0 - درصد می‌باشد. در حالی که در دوره زمانی 1385-1390 بیشترین متوسط رشد سالانه جمعیت در استان بوشهر با مقدار 11/ 3درصد و كمترین مقدار مربوط به استان اردبیل با میزان33 /0 درصد می‌باشد. بیشترین متوسط رشد سالانه جمعیت در دوره زمانی 1375-1385 مربوط به  استان سیستان و بلوچستان با مقدار  4/ 3 درصد و كمترین میزان نیز مربوط به استان همدان با مقدار15 /0 درصد می‌باشد. 

 افزايش فوق العاده رشد جمعيت استان خراسان جنوبي به دليل تغيير محدوده شهرستان طبس در سال 1391 است كه از استان يزد منفك و به استان خراسان جنوبي الحاق شد. اما رشد منفي استان­هاي همدان و به ويژه خراسان شمالي بسيار قابل تامل است. به ويژه اينكه در دو جهت عكس بوده و در اين دوره 5 ساله يعني سال هاي 1390 تا 1395 اتفاق شگرفي در اين استان ها اتفاق نيفتاده كه به شدت رشد جمعيتي آنها را منفي نمايد

بازسازي جمعيت و تاثير آن بر رشد جمعيت مناطق شهري و روستايي كشور (دوره زماني 90-1385)

پويايي و تحولات جمعيت در گذر زمان بستري را فراهم مي­سازد تا براي مديريت و برنامه­ريزي مناسب­تر كشور هر از چندگاهي تغييراتي در تقسيمات سياسي و جغرافيايي ايجاد شود. به دنبال اين تغييرات، همانندسازي جمعيت در محدوده­هاي جديد امري اجتناب ناپذير است.

    در ايران هر ساله با تركيب چند واحد جغرافيايي كوچك يا تفكيك واحدهاي جغرافيايي بزرگ به واحدهاي كوچكتر و الحاق بخش­ هايي از آن به واحدهاي ديگر تعدادي شهرستان، شهر و... جديد ايجاد مي­ شود يا محدوده­ هاي جغرافيايي شهرستان­ ها و شهرها تغيير مي­ كند كه پيامد اين امر تغيير در تعداد شهرستان­ ها، شهرها و محدوده ­هاي آنها مي­ باشد.

     با توجه به اينكه ضرورت دارد هرگونه برنامه ريزي و تصميم­ گيري در سطح خرد و كلان بادقت لازم صورت گيرد، آگاهي نسبت به تعداد جمعيت در محدوده ­هاي جديد براي محاسبه رشد و پيش­بيني ­هاي جمعيت از اهميت خاصي برخوردار است. در همين راستا در اين مختصر به مطالعه و بررسي اثرات تغيير محدوده ­هاي جغرافيايي كل كشور تا سطح استان بر جمعيت و رشد جمعيت مي ­پردازد. براي اين منظور محدوده­ هاي جغرافيايي سال 1385 بر اساس محدوده­ هاي جغرافيايي سال 1390 بازسازي و سپس اثر تغيير محدوده بر جمعيت سال 1385 بررسي شده است.

اين مقاله در شماره 18 مجله دوماهنامه آمار تير و خرداد 1395 منتشر شده است. براي مشاهد متن كامل مقاله لطفا به لينك زير مراجعه نماييد.

http://amar.srtc.ac.ir/browse.php?a_id=188&sid=1&slc_lang=fa

 

مقايسه پيش بيني هاي جمعيتي مركز آمار ايران و سازمان ملل متحد

آمار و ارقام مناسب­ترين ابزار براي بررسي­ و مطالعات جمعيتي از بعد كمي و كيفي است. با توجه به اهميت موضوع، مركز آمار ايران به عنوان تنها مرجع رسمي آمارهاي جمعيتي در كشور در فواصل زماني معين 10 ساله و اخيرا 5 ساله نسبت به انجام سرشماري­هاي عمومي نفوس و مسكن اقدام نموده و نتايج را در اختيار عموم قرار مي­دهد. از آنجايي كه برآوردها و پيش­بيني­هاي جمعيتي نيز خود به عنوان يكي از روش­هاي مهم توليد آمار جمعيت  است، مركز آمار ايران در فواصل بين سال­هاي سرشماري­ها و پس از آن نسبت به انجام اين مهم اقدام نموده و نتايج را در اختيار كاربران قرار مي­دهد.

 همگام با مركز آمار ايران، بخش آمارهاي اجتماعي و اقتصادي سازمان ملل متحد نيز پس از جمع­آوري آمارهاي رسمي كشورهاي مختلف، با اعمال ملاحظاتي نتايج را بررسي و نسبت به انجام پيش­بيني­هاي جمعيتي اقدام مي­نمايد.

برهمگان روشن است كه اين دو پيش­بيني به دليل تفاوت در مفروضات و جزييات روش كار با هم مغايرت­هايي داشته باشند. شايان ذكر است مفروضات هر دو روش برپايه تغييرات ميزان باروري كل در سال مقصد مي­باشد.

بنابراين لازم است كاربران قبل از هر گونه مقايسه بين پيش­بيني­هاي مركز آمار ايران با پيش­بيني­هاي جمعيتي سازمان ملل متحد به تعاريف و مفاهيم و فرضيه هاي هريك  توجه نمايند.

براي مشاهده كامل مقاله به لينك زير مراجعه نماييد.

http://amar.srtc.ac.ir/Files/Amar-08-Standard.pdf

اين مقاله در شماره هفتم دو ماهنامه آمار به چاپ رسيده است.

شایدها و نبایدها در مورد افزایش جمعیت ایران

 

 

الهام فتحی*

 

اشاره:

در دنیای امروز، كشورهاي جهان تلاش مي‌كنند تا سياست جمعيتي معيني

را با توجه به اوضاع جمعيتي، اجتماعي، فرهنگي، اقتصادی و سياسي كشور

خود اتخاذ كنند. در سياستگذاري‌هاي مربوط به جمعيت، كوشش برآن است كه

 بين اهداف اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي از يك سو و مسايل جمعيتي از سوي

ديگر، هماهنگي لازم در بهره‌گيري از منابع نيروي انساني به­عمل آيد. اين

بهره‌گيري، يكسويه نيست، بلكه در اهداف سياست‌هاي جمعيتي، ايجاد رفاه

 براي جامعه در درجه اول اهميت قرار دارد.

دگرگوني‌هاي جمعيتي كشورها و ايجاد ارتباط آن با جنبه‌هاي مختلف

 برنامه‌ريزي ايجاب مي‌كند كه دولت‌ها در برخي از كشورها به دنبال جلوگيري

 از افزايش سريع جمعيت باشند. بسياري از كشورهاي آسيايي و آفريقايي كمتر

توسعه‌يافته، اين نوع سياست جمعيتي را اعمال مي‌كنند. جمعيت اين كشورها

با روند سريعي رشد پيدا مي‌كند و مسايل و مشکلات بسياري را در برنامه‌ريزي‌هاي

 بهداشتي، آموزشي، فرهنگي و اقتصادي ایجاد می‌کند.

در گروه ديگري از كشورها، سياست جمعيتي در جهت عكس است. كشورهاي

 صنعتي اروپاي‌غربي و شمالي در اين طبقه‌بندي قرار مي‌گيرند. در اين كشورها

با دگرگون شدن عوامل گوناگون فرهنگي و اجتماعي و نيز تغيير شكل خانواده، روند

 افزايش جمعيت، سيري منفي دارد يا افزايش آن بسيار كند است.

در عصر حاضر، مسايل اقتصادی، اجتماعی و سیاسی در سطوح ملی و بین‌المللی

 با موضوع جمعیت، پیوند و ارتباط مستقیمی ‌برقرار کرده است تا آنجا که اکثر

سیاست‌ها و برنامه‌های اقتصادی و اجتماعی کشورها را برای مواجهه با این

 مشکل و در چارچوب شرایط و مقتضیات آن، طرح مي‌كنند و پیشنهاد می­دهند.

امروزه کمتر کسی رابطه بین توسعه اقتصادی و رشد آهسته جمعیت را انکار

می‌کند اما نه توسعه یک محصول خودبه خودی رشد آهسته جمعیت است و نه

 رشد جمعیت محصول خود به خودی توسعه است، بلکه تنظیم خانواده، مراقبت‌های

 بهداشت باروری و برنامه­­­های توسعه­ای می­توانند به‌منظور کاهش میزان رشد جمعیت

 و ارتقا توسعه پایدار عمل کرده و کیفیت زندگی را بهبود بخشند.

در حال حاضر با توجه به فراز و نشیب‌های جمعیتی ایران، این سؤال برای بسیاری از

 افراد پیش آمده است که چه نوع استراتژی و سیاست جمعیتی برای کشور مناسب

 است. این مقاله در پی آن است تا با استفاده از سه فرض متفاوت (ادامه اجرای

سیاست تنظیم خانواده، سیاست تثبیت میزان‌های باروری و اجرای سیاست تشویق

 موالید ) جمعیت کشور را  تا سال 1430 شمسی پیش‌بینی كند، تا به این طریق ایده

و چشم‌اندازی را به برنامه­ریزان و سیاستگذاران جمعیتی و پژوهشگران ارايه كند. در

 این مختصر ابتدا به نظریات جمعیتی اشاره و سپس با نگاهی به جمعیت جهان و ایران،

 جمعیت کشور را آینده نگری مي‌كنيم.

این مقاله در هفته نامه خبری تحلیلی برنامه (با عنوان دگرگونی های جمعیتی کشور طی سال های ۱۳۳۵ -۱۳۸۵)درشماره ۳۸۵ منتشرشده است.

برای مشاهده کامل این مقاله به لینک زیر مراجعه کنید:

http://www.spac.ir/barnameh/Barnameh%20Electronical/385/p-3.htm

افزایش جمعیت ایران کابوس فردا

 

به طور كلي آنچه از مطالعه ي اسناد و مدارك تاريخي حاصل مي شود آن است كه تا سال 1335 هجري شمسي (اولين سرشماري عمومي نفوس در آن تمامي افراد كشور شمارش شدند) اطلاع دقيقي از جمعيت ايران وجود ندارد، به همين دليل بسياري از محققان و پژوهشگران جمعيت گذشته ايران را با استفاده از نتايج سرشماري 1335 به بعد و ساير مدارك و اسناد تاريخي پيش نگري كرده اند. برخی محققان بر این باورند که جمعیت ایران در دوران های گذشته بیش از تعداد فعلی آن بوده است.

مقاله حاضر درصدد است تا جمعیت ایران و رشدآن را در دوره های مختلف سرشماری بررسی و تحلیل نماید. نتايج حاصل از سرشماری عمـومی نفوس و مسکن از عمده‌تـرین و مهم ترين راه‌های شناخت ویژگی‌های جمعيتي و اجتماعی و اقتصادي هر كشوري محسوب مي شود كه در نهايت نتايج اين مطالعات در اختيار برنامـه ریـزان و سياستگذاران قرار مي گيرد.سابقه ي سرشماري عمومي نفوس و مسكن در ايران مربوطه به سال‌های1335، 1345، 1355،1365 و 1375 مي­شود.

مطالعات نشان می دهد رشد جمعيت كشور طي دوره هاي سرشماري يكسان نبوده به این ترتیب که رشد جمعيت كشور تا شروع انقلاب اسلامي روندي كاهنده و ناگهان پس از انقلاب اسلامي افزايش يافته به طوري كه در  دهه ي 55-1365 به يكباره به رشدي نزديك 4 درصد رسيده كه در تاريخ كشورمان بي سابقه بوده است.

اصل این مقاله در ماهنامه دو دنیا شماره ۱۷ مرداد و شهریور ۱۳۷۹ چاپ شده است.

برآورد جمعیت شهرستان های کشور (براساس تطبیق محدوده جغرافیایی شهریور سال 1389)

 

پویایی جمعيت زمينه هاي را فراهم مي آورد تا براي اداره كردن بهتر كشور هر از چند گاهي

تغييراتي در تقسيمات سياسي و جغرافيايي ايجاد شود . به دنبال اين تغييرات بازسازي

محدوده ها و به دست آوردن جمعيت مربوط ، امري اجتناب ناپذير است. دركشور ما نيز

هر ساله با الحاق چند واحد جغرافيايي كوچك يا تفكيك واحدهاي جغرافيايي بزرگ به

واحدهاي كوچكتر و الحاق بخش هايي از آن ها به واحدهاي ديگر تعدادي شهرستان،

 شهر و... جديد ايجاد مي شود يا محدوده هاي جغرافيايي شهرستان ها و شهرها تغيير

مي كند كه پيامد اين امر تغيير در تعداد شهرستان ها، شهرها و محدوده هاي آن ها

مي باشد.

با توجه به اين كه ضرورت دارد هرگونه برنامه ريزي و تصميم گيري براي اين محدوده ها در

سطح كلان بر اساس آخرين تغييرات صورت گيرد ، بهنگام سازي محدود ه هاي تقسيمات

كشوري براي سرشماري عمومي نفوس و مسكن سال 1390 ، از اهميت خاصي

 برخوردار است .درهمين راستا و براي برنامه ريزي دقيق تر براي آزمايش سرشماري

عمومي نفوس و مسكن در سال 1389 ، محدوده كل كشور تا سطح شهرستان

 براساس آخرين تقسيمات كشوري كه ازسوي وزارت كشور تا شهريور 1389 اعلام

 شد ، بازسازي شده است. سپس جمعيت شهرستان ها بر اساس بازسازی برای سال

 مذکور برآورد شده است.

این پیش بینی کاری است مشترک با آقای سید مسعود حسینی که به صورت نشریه

 توسط مرکز آمار ایران منتشر شده است و از لینک زیر قابل دسترس می باشد.

http://www.amar.org.ir/default-2649.aspx

بررسي پيشينه هاي پيش بيني ها ي جمعيتي ايران ومعرفي مناسبترين روش براي پيش بيني جمعيت

 

تعداد جمعيت و ويژگي هاي مرتبط با آن پايه وزيربناي هرگونه برنامه ريزي و

سياستگذاري مي باشد. اهميت اين موضوع در حدي است كه از گذشته

تاكنون بسياري از كارشناسان و محققان اعم از افراد حقيقي و حقوقي به

 برآورد و پيش بيني هاي جمعيتي (تا افق هاي معيني) پرداخته اند، تا بتوانند

 اطلاعات پايه اي و ضروري را براي سياستگذاران و برنامه ريزان تهيه نمايند.

مطالعات نشان  مي دهد هر يك از كارشناسان و محققان با فرضيات و حدسيات

 متفاوتي چنين امر مهمي را به انجام رسانيده اند، لذا اعداد و ارقام هريك با ديگري

 متفاوت مي باشد، كه اين وضعيت كاملا طبيعي به نظر مي رسد. اما آنچه اهميت

 دارد نزديك بودن تعداد جمعیت مورد پیش بینی به اعدادي است كه در واقعيت وجود

 دارد.

 

 اين مقاله به منظور تدوين و جمع آوري پيش بيني هاي جمعيتي افراد حقيقي و

 حقوقي مختلف در سه بخش تهيه شده است:

·        چشم انداز پيش بيني هاي جمعيتي تا قبل از سرشماري سال 1375،

·        چشم انداز پيش بيني هاي جمعيتي تا قبل از سرشماري 1385،

·        چشم انداز پيش بيني هاي جمعيتي تا سرشماري 1385 و بعد از آن.

در هريك از موارد ابتدا فرضيه هاي مختلفي را كه پايه محاسبات هركدام بوده،

 شرح داده و پس از بيان روش مورد بررسي و فرضيه هاي هر پژوهش خلاصه

يافته هاي هريك در جداولي نمايش داده شده است. در پايان نتايج داده ها براي

 سال هاي 1375 و 1385 به طور جداگانه ارايه و تحليل شده اند. به اين ترتيب از

 مقايسه ي روش ها و فرضيات افراد مختلف با نتايج سرشماري هاي 1375 و

1385 مناسبترين روش هاي پيش بيني هاي جمعيتي در ایران و فرضيه هاي مرتبط با آن

مشخص و معرفي شده اند.

بديهي است معرفي مناسب ترین روش پيش بيني هاي جمعيتي در کشور

مي تواند راه مطالعه و تحقيق را براي مطالعات آتي محققان و پژوهشگران و

در نتيجه سياستگذاران و برنامه ريزان هموار سازد.  

 

این مقاله کاری است مشترک با آقای طه نوراللهی که در دهمین کنفرانس آمار در شهر تبریز به صورت سخنرانی ارائه شد.