مقاله حاضر سعي برآن دارد تا وضعيت اجتماعي اقتصادي و جمعيتي شهرستان

 كرج را از نگاه آمار با استفاده از آمار و ارقام سرشماري هاي عمومي نفوس و

مسكن به طور اجمالي مورد بررسي قرار داده و به عبارتي ديگر توصيفي از

وضعيت گذشته و حال شهرستان كرج داشته باشد.

شهرستان كرج با مركزيت شهركرج بزرگ، به عنوان پرجمعيت ترين شهرستان

 استان تهران (بعد از شهرستان تهران) محسوب مي شود. اين شهرستان از

نظر موقعيت جغرافيايي در قسمت شمال غربي شهرستان تهران واقع شده و

 در سال 1375 با جمعيت 1161172 نفر و مساحت 2452 كيلو متر مربع داراي

تراكم جمعيتي برابر با 5/473 نفر دركيلومترمربع بوده، كه با توجه به تراكم جمعيت

 ايران در سال 1375 (برابر 36 نفر)، شهرستان كرج از جمله شهرستان هاي پرتراكم

 كشور محسوب مي شود. براساس اطلاعات مربوط به آخرين تقسيمات كشوري

استان تهران در سال 1378، تراكم شهرستان كرج برابر 539 نفر در كيلومتر مربع

بوده است.

توضيح اينكه از سال 1335 به بعد، تقسيمات كشوري با تغييرات متعددي روبرو بوده 

و به تبع آن دهستان ها، شهرستان ها و استان هاي جديدي دركشور بوجود آمده است.

شهرستان كرج نيز از اين تغييرات مستثني نبوده و در طول سال هاي سرشماري با

تغييرات متعددي روبرو شده است به گونه اي كه مطالعه و بررسي مسائل جمعيتي

را در مواردي مشكل و غيرممكن مي سازد. علاوه برآن، در فاصلة بين سرشماري ها،

تغييرات ديگري نيز در وضع آبادي ها و مراكز جمعيتي پيش آمده است. از جمله مي توان

 تغيير تعريف شهر و به تبع آن روستا، ادغام آبادي ها دريكديگر و تشكيل آبادي بزرگتر،

ادغام برخي از آباديها با شهرها و از بين رفتن آباديهاي قبلي، ايجاد شهرهاي كوچك

 از طريق به هم پيوستن دو يا چند آبادي و مواردي از اين قبيل را نام برد.

درحال حاضر شهرستان كرج به عنوان پرجمعيترين شهرستان استان تهران و نيز به عنوان

 مهمترين قطب صنعتي و بزرگ استان تهران محسوب مي گردد، در طي ساليان گذشته

 توسعة بخش صنعت در منطقه با ايجاد مراكز توليدي و كارخانجات و كارگاه هاي صنعتي

منجر به ايجاد فرصتهاي شغلي بسياري گرديده و سالانه جمعيت زيادي (اكثرا به صورت

 دسته جمعي و همراه با اعضاي خانوار)  از نقاط مختلف كشور جذب اين منطقه شده اند،

 اكثر مهاجران جمعيت جوان مي باشند. بيشترين جاذبه را دركل شهرستان شهر كرج

 بزرگ، به دليل نزديكي به پايتخت و تردد آسان (در 60 كيلو متري شمال غرب تهران) و

 نيز امكانات بيشتر در زمينه هاي مختلف بهداشتي- درماني، فرهنگي، تفريحي و

 آموزشي در مقايسه با ساير شهرهاي شهرستان كرج و نيز خوش آب و هوا بودن منطقه

 دارد.

مطالعة حاضر گوياي آن است كه  اين منطقه از نظر بسياري از شاخص هاي اجتماعي

و جمعيتي و اقتصادي در مقايسه با سطح كشور (به عنوان ميانگيني از كل كشور)

و  استان تهران در وضعيت مطلوبتري قرار گرفته است. كه از جملة آنها مي توان

به ميزان مرگ ومير، ميزان مواليد، ميانگين سني اولين ازدواج، نسبت اشتغال، نسبت

باسوادي و… را اشاره كرد. با توجه به اينكه اين شهرستان از جمله قطب هاي جاذب

جمعيت  در استان تهران محسوب مي گردد، بالا بودن سطح آگاهي و فرهنگ مردم

مي تواند تأثير مطلوبي برفرهنگ و سطح آگاهي مهاجران، بويژه مهاجران روستايي

 در زمينة مسائل اجتماعي، فرهنگي و بهداشتي داشته و باروري باشد.

با توجه به اينكه شهرستان كرج در معرض رشد و توسعه اقتصادي - اجتماعي

قرار گرفته، شناخت بيشتر و دقيق تر اين شهرستان به برنامه ريزي براي توسعة

 اين منطقه كمك نموده و چنين شناختي نيازمند مطالعات و بررسي هاي بسياري

 است كه مي بايست،  با همكاري گروهي از جمعيت شناسان، جامعه شناسان،

 اقتصاددانان و ساير تخصص هاي مربوطه صورت پذيرد. 

 این مقاله با همکاری خانم محدثه رضایی نگاشته شده و در اولین همایش کرج شناسی در آبان ماه ۱۳۸۱به صورت سخنرانی

 ارائه شده است.